Depresja egzogenna, zwana także reaktywną, jest jednym z rodzajów zaburzeń afektywnych powodowanych przez bodźce zewnętrzne. Takie bodźce mogą obejmować różnego rodzaju trudności życiowe, takie jak strata bliskiej osoby, bezrobocie, problemy z płodnością czy walka z ciężką chorobą. Ta odmiana depresji, podobnie jak jej biologicznie uwarunkowany odpowiednik – depresja endogenna, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego nie można jej lekceważyć.
Psychiatria rozróżnia wiele typów depresji. W jednym z mniej popularnych obecnie systemów klasyfikacji tej choroby dzieli się ją na endogenną i egzogenną. Co odróżnia te dwa stany? Depresja endogenna (inaczej nazywana psychogenną, wtórną bądź sytuacyjną) pojawia się wówczas, gdy nie ma żadnej zewnętrznej przyczyny wystąpienia zaburzenia. Nie jest spowodowana przez stresory takie jak np. utrata pracy czy śmierć bliskiej osoby. Zaburzenie to jest wynikiem problemów z funkcjonowaniem mózgu, układu hormonalnego albo nerwowego.
Depresja egzogenna natomiast jest związana z doświadczeniem trudnych lub traumatycznych sytuacji. Zazwyczaj dotyczy osób o niestabilnej emocjonalności, nieśmiałych, nadwrażliwych i tych, którzy wycofują się ze społecznego życia. Według badań, ryzyko wystąpienia depresji reaktywnej jest większe u osób, które przeżyły trudne dzieciństwo.
Trudno jest określić wszystkie sytuacje życiowe, które mogą prowadzić do depresji egzogennej. Wszystko zależy od indywidualnych doświadczeń danej osoby, jej charakteru, poziomu wrażliwości oraz otrzymywanego wsparcia. Niemniej jednak, niektóre czynniki zewnętrzne są bardziej skłonne do wywoływania tego rodzaju choroby.
Badania pokazują, że utrata bliskiej osoby może prowadzić do zaburzeń depresyjnych. Z jednego z badań wynika, że w ciągu miesiąca od śmierci bliskiej osoby aż 42% osób wykazuje objawy depresji. Po upływie 11 miesięcy, ten wskaźnik spada do 16%. 47% osób w pierwszym roku po stracie doświadcza poważnych epizodów depresyjnych (w porównaniu z tylko 8% w grupie kontrolnej). Objawy depresji związane z żałobą są często ciężkie i długotrwałe.
Depresja egzogenna jest szczególnie niebezpieczna dla młodych osób, które straciły rodziców. Badania pokazują, że w ciągu dwóch miesięcy po śmierci rodzica, aż 25% dzieci i nastolatków przeżywa epizody depresji, podczas gdy w grupie kontrolnej odsetek ten wynosi jedynie 1%.
Pacjenci onkologiczni są grupą szczególnie narażoną na rozwój depresji egzogennej. Dane statystyczne sugerują, że u co czwartego pacjenta onkologicznego występują objawy wskazujące na depresję reaktywną. Najczęściej diagnozuje się ją u pacjentów z guzami trzustki, tarczycy oraz mózgu. Najrzadziej natomiast jest spotykana u osób walczących z rakiem prostaty oraz czerniakiem.
Depresja ma znaczący wpływ na skuteczność leczenia choroby nowotworowej. Badania sugerują, że może zwiększyć śmiertelność pacjentów nawet o 39%. Dlatego tak ważne jest, aby terapia onkologiczna obejmowała nie tylko leczenie nowotworu, ale także wsparcie psychiczne.
Depresja reaktywna może dotknąć również osoby przechodzące przez rozwód. Ryzyko wystąpienia zaburzenia różni się jednak w zależności od indywidualnych cech danej osoby – jest większe przede wszystkim u tych osób, które już wcześniej chorowały na depresję i wynosi wówczas 60%. Natomiast ryzyko wystąpienia depresji egzogennej u osób rozwodzących się, które nigdy wcześniej nie cierpiały na tego typu zaburzenia, wynosi zaledwie 10%.