Nerwica lękowa jest charakteryzowana jako zaburzenie psychiczne, które składa się na niezdrowe przerysowanie reakcji lękowych, nie mających podłoża w zmianach organicznych organizmu. Zazwyczaj jest wywołane przez stresujące zdarzenia lub traumatyczne przeżycia. Pierwszorzędnym objawem jest poczucie niekontrolowanego lęku bez konkretnej przyczyny. Ten lęk może przyjmować różne formy – od nagłego i napadowego, przez długotrwały i uogólniony, do specyficznych fobii. Dodatkowe symptomy tej choroby mogą obejmować kołatanie serca, uczucie niepokoju, duszności, problemy ze snem, zawroty głowy i drżenie rąk. Powszechnie stosowanym leczeniem nerwicy lękowej jest psychoterapia, choć często są również używane leki o działaniu uspokajającym i antydepresyjnym.
Różne odmiany nerwicy lękowej są skorelowane z dominującym poczuciem niepokoju. Mogą również towarzyszyć im różnorodne symptomy somatyczne, takie jak niedowłady, problemy ze zmysłami (szczególnie wzrokiem), duszności, ucisk w klatce piersiowej, bóle w różnych częściach ciała (najczęściej głowy, żołądka lub klatki piersiowej), zawroty głowy, drgawki, kołatanie serca, nadmierne pocenie się i wiele innych. Patologiczny lęk można zdefiniować jako obsesyjne uczucie niepokoju, które jest albo ogólne i nieokreślone, albo skupione na konkretnym obiekcie lub sytuacji – wtedy mówimy o fobii.
Osoba cierpiąca na nerwicę lękową ma prawidłowe postrzeganie rzeczywistości i najczęściej zdaje sobie sprawę z irracjonalności swojego lęku. To różni nerwicę od innych zaburzeń psychicznych. Choć nerwica lękowa ma wiele odmian, najbardziej powszechne to fobie, intensywne reakcje na stres, zaburzenia adaptacyjne, dysfunkcje somatyczne i zaburzenia dysocjacyjne. Nerwica lękowa jest chorobą przewlekłą, która ma tendencję do nawracania pod wpływem specyficznych okoliczności życiowych.
Przyczyny takich zaburzeń są wielorakie i mogą wynikać zarówno z genetyki, jak i czynników psychologicznych czy biologicznych. W praktyce oznacza to, że osoba z predyspozycjami do nerwicy, która jest także narażona na określone czynniki psychospołeczne, jest narażona na duże ryzyko zachorowania. Często można zaobserwować występowanie nerwicy u bliskich krewnych, co sugeruje dziedziczny charakter tej choroby. Większość specjalistów jednak zgadza się, że wyzwalaczem nerwicy jest stresująca sytuacja życiowa lub nieświadomy konflikt wewnętrzny, często mający korzenie w dzieciństwie. Ale ważne jest pamiętanie, że nie każda osoba wystawiona na tego typu sytuacje rozwija nerwicę. Do cech predysponujących do nerwicy lękowej zalicza się traumatyczne przeżycia z wczesnego dzieciństwa, brak opieki rodzicielskiej, nierozwiązane konflikty wewnętrzne, uzależnienia, bycie częścią patologicznego środowiska społecznego oraz posiadanie określonych cech osobowości, szczególnie anankastycznych.
Warto zauważyć, że niektóre choroby przewlekłe, takie jak nowotwory, dysfunkcje układu ruchu czy urazy mogą przyczyniać się do powstania zaburzeń nerwicowych. Te stany mogą powodować występowanie nagłego lub przewlekłego stresu i jeśli trwają wystarczająco długo, mogą prowadzić do zmian w osobowości. Choroby endokrynologiczne, takie jak nadczynność tarczycy (poprzez zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy) oraz guzy chromochłonne nadnerczy (poprzez zwiększone wydzielanie kortyzolu – hormonu stresu), mogą również prowadzić do nerwicy.